In Nederland met zijn unieke fietscultuur, wordt veel gefietst maar niet overal en niet door iedereen. Hoe we de niet-fietsers, de jongeren uit Amsterdam Nieuw-West of allochtone moeders enthousiast kunnen maken voor de fiets, is nog een grote vraag. Zo bleek tijdens het symposium #fietscultuur dat de Fietsersbond op 25 april in Utrecht organiseerde.
 De filmpjes van drukke Nederlandse kruispunten zijn hits in het buitenland, de fiets is een onderdeel van de city marketing van Amsterdam. ‘Wij zijn een unieke case en dat moeten we meer uitdragen’, hield Marco te Brömmelstroet, onderzoeker van de Universiteit van Amsterdam zijn gehoor voor. Maar hij had ook een andere boodschap: Niet overal wordt meer gefietst en niet door iedereen wordt gefietst. Allochtonen zijn anders onderweg: minder fiets, meer scooter, meer OV. En in een stad als Amsterdam, waar meer dan 50 procent van de jongeren van allochtone afkomst is, betekent dat nogal wat voor het fietsgebruik van de toekomst.
Gamification
Er groeit een generatie Amsterdamse jongeren op die niet kan fietsen, kon in de wandelgangen worden beluisterd. Wat kan je daar aan doen? Daarvoor ligt nog geen receptenboek klaar, zo bleek. Te Brömmelstroet zelf dacht aan het beïnvloeden van de status van de fiets of met gameprikkels, gamification, de fiets op een slimme manier aantrekkelijker maken.
Gedragsverandering
‘Het valt op hoe gedifferentieerd Nederland is’ concludeerde ook Mark Degenkamp, senior adviseur mobiliteitsbeleid van de gemeente Utrecht na afloop. ‘Dat vraagt om een gedifferentieerde aanpak.’ Utrecht deed zelf met het Europese project SEGMENT ervaring op met een op een specifieke doelgroep toegesneden gedragscampagne. In dit geval ging het om ouders van kinderen die voor het eerst naar school gaan. De campagne had een goede respons, maar de uiteindelijke opbrengst, 2 procent minder autogebruik, viel een beetje tegen. Gedragsverandering is zo simpel niet, betoogde Jolanda van Ooijen van XTNT in haar presentatie. Als de fiets geen gewoonte is of onderdeel van je leefstijl, dan is fietsen een hele stap. Rationele argumenten werken maar in bepaalde gevallen om mensen de overstap te laten maken. Veel gedrag is onbewust gedrag of gedrag op basis van emotie.
Te lui
Bij veel allochtone jongeren heeft de fiets weinig aanlokkelijks, is een van de conclusies uit het antropologische onderzoek van Wijkwiskunde in Amsterdam Nieuw-West. Jongeren vinden de fiets niet ‘cool’. De fiets wordt bij hen nooit een praktisch middel van vervoer, vertelde Merlijn Michon van Wijkwiskunde. ‘De fiets is speelgoed tot een jaar of tien en daarna vinden ze fietsen niet cool.’ In de vele interviews die Wijkwiskunde uitvoerde, zeiden jongeren dat ze ‘te lui’ waarom om naar school te fietsen. Dat ‘te lui’ betekent vooral dat ze niet bezweet of met een rood hoofd het schoolplein op willen fietsen. De scooter is hier hét aantrekkelijke vervoermiddel.
Fietslessen
Allochtone moeders willen best fietsen, maar als je niet kunt fietsen, dan is de stap om te leren fietsen en daarna met een kind voorop en achterop de weg op te gaan, wel een hele grote. Maar het onderzoek van Wijkwiskunde liet ook zien dat de infrastructuur van Nieuw-West prima is en dat er eigenlijk onder alle bevolkingsgroepen mensen zijn die wél fietsen.
Uit de zaal kwam de vraag hoe de fiets dan wel aantrekkelijk te maken. Michon had daar geen pasklaar antwoord op, hij hoopte eigenlijk daar vandaag meer over te horen. De aloude fietslessen voor allochtone moeders, meestal de hoofdopvoeders, blijven belangrijk. In de wandelgangen bleek dat de financiering daarvan voortdurende onder druk staat. Dergelijke lessen worden meestal niet gefinancierd door afdeling verkeer van een gemeente maar vaak op projectbasis door welzijn of sport.
Stoere fiets
Rolmodellen worden vaak genoemd als oplossing. Dagvoorzitter Lamyae Aharouay las het idee voor van NHTV-student Erik van den Heuvel: Laat BN-ers en muzikanten in hun videoclips vaker op de fiets zien in plaats van de ‘stoere’ Mercedes.
Timothy Veenboer van stadsdeel Amsterdam West was na afloop van het symposium licht teleurgesteld. Hij staat in de startblokken om in zijn stadsdeel op jongeren gerichte fietsprojecten te beginnen en is op zoek naar ideeën. Veenboer: Deze dag biedt een analyse van de situatie, maar wat zijn nu de fietsprojecten die daar op aansluiten, daar ben ik naar benieuwd. Ik wil graag beginnen met projecten die iets doen met dat imago. Misschien moet je het wel helemaal niet hebben over fietsen, maar een SuperQuest-spel verzinnen met opdrachten die ze op de fiets moeten uitvoeren.’
Beluister hier het interview met Angela van der Kloof over fietscultuur uit het radio1 journaal van 25 april 2013. |